Homerecording | Jaki mikrofon wybrać do domowego studia? Jaki będzie najlepszy do nagrywania wokalu, do gitary, a jaki do perkusji? Budowa i rodzaje mikrofonów

Jeśli szukasz mikrofon do swojego domowego studia, możesz posłuchać rady sprzedawcy w sklepie. Możesz zapoznać się z opiniami Internautów w internetowych grupach i forach tematycznych. Możesz poprosić o pomoc znajomego, który ogarnia ten temat. Ale żeby w pełni świadomie wybrać optymalny mikrofon dla swoich potrzeb, najlepiej zdobyć wiedzę, czym jest mikrofon, jakie są jego typy i jakie rozwiązania techniczne są preferowane do różnych zadań. Na przykład do homerecordingu. Bo dobierając optymalny mikrofon do konkretnych zadań z punktu uzyskamy lepszy efekt brzmieniowy czy to nagrania, czy występu na koncercie. Dlatego przygotowaliśmy dla Was treściwy poradnik, w którym poznacie budowę, typy, rodzaje charakterystyk oraz zalecane aplikacje różnych kategorii mikrofonów. Oczywiście, nie musisz czytać całego artykułu :-) i od razu przejść do podsumowania... Ale ileż satysfakcji może przynieść poznanie tajników mikrofonów - najczęściej na świecie używanego narzędzia w pracy studyjnej i estradowej.

Co to jest mikrofon

Mikrofon to zazwyczaj pierwszy element toru audio, czy w studiu, czy na scenie. Jest rodzajem przetwornika - urządzenia, które przekształca energię z jednej formy w drugą. Mikrofony zamieniają energię akustyczną (fale dźwiękowe) w energię elektryczną (analogowy sygnał audio).

[membrana mikrofonu dynamicznego]

Różne typy mikrofonów bazują na różnych sposobach przekształcania energii, ale wszystkie mają jedną wspólną cechę: są wyposażone w membranę. Jest to cienki kawałek materiału taki jak folia, papier, metalowa płytka, który wibruje, gdy uderzają w niego fale dźwiękowe. Kiedy membrana wibruje, przekazuje wibrację na elementy mikrofonu przekształcające energię mechaniczną na elektryczną. W mikrofonie drgania są przekształcane w prąd elektryczny, który staje się sygnałem audio. Układ membrany z cewką i magnesem w przypadku mikrofonu dynamicznego i kondensator w mikrofonie pojemnościowym jest określany mianem wkładki mikrofonowej lub kapsuły mikrofonowej.

Rodzaje mikrofonów

Istnieje wiele różnych rodzajów mikrofonów. Można przyjąć, że są dwa główne podziały typów mikrofonów:

- ze względu na sposób przetwarzania fali akustycznej na elektryczną (dynamiczny, pojemnościowy),

- ze względu na charakterystykę kierunkową (dookólna, kardioidalna, subkarioidalna, superkardioidalna, hyperkardioidalna, ósemkowa, shotgun).

Dodatkowo mikrofony można przydzielić do różnych grup:

- ze względu na wielkość membrany (wielkomembranowe, małomembranowe),

- ze względu na rodzaj aplikacji i przeznaczenie do ujęć różnych źródeł.

Na początek jednak warto poznać parametry mikrofonów i cechy, które będą dla nas istotne podczas nagrywania.

Poziom sygnału z mikrofonu

Napięcie elektryczne wytwarzane przez mikrofon jest bardzo małe. Sygnał określany jako poziom mikrofonowy jest zwykle mierzony w miliwoltach. Zanim będzie można go użyć do czegoś poważnego, sygnał musi zostać wzmocniony. Do prawidłowej pracy mikrofonu niezbędny jest przedwzmacniacz mikrofonowy potocznie określany z angielskiego preamp. Wprawdzie mikrofony pojemnościowe mają wbudowane wstępne wzmacniacze, które podnoszą poziom sygnału i dopasowują sygnał impedancyjnie, ale i tak potrzebujemy przedwzmacniacz mikrofonowy – to niezbędne urządzenie w naszym studiu i na scenie. W preampy mikrofonowe są wyposażane karty dźwiękowe, interfejsy audio, miksery. Są także osobne urządzenia w postaci zewnętrznych modułów – przedwzmacniacze mikrofonowe i procesory dźwięku, zwykle drogie i oferujących wysoką jakość przetwarzania.

Czułość mikrofonów

Mikrofony charakteryzują się różną czułością, czyli naturalną podatnością na przetworzenie wartości ciśnienia akustycznego. Zwykle mikrofony dynamiczne mają mniejszą czułość – wymagają tym samym większego wzmocnienia Gain w przedwzmacniaczu, by uzyskać użyteczny poziom sygnału do nagrania. Pamiętajmy, że w mikrofonie dynamicznym przenoszący drgania układ membrany z cewką zwykle jest cięższy, niż cieniutka, napylona metalem membrana w mikrofonie pojemnościowym. Generalnie też z uwagi na większy ciężar i bezwładność membrany, mikrofon dynamiczny jest nieco mniej wrażliwy na ciche sygnały o niewielkiej energii, zwłaszcza oddalone od mikrofonu. To zależność fizyczna. By „ruszyć” membranę mikrofonu dynamicznego niezbędna jest nieco większa energia fali dźwiękowej.

Czułość mikrofonów jest podawana dla częstotliwości 1 kHz (1000 Hz) w dwóch alternatywnych jednostkach. Pierwsza to mV/Pa - miliwolt na 1 Paskal, czyli napięcie, jakie jest wytworzone z ciśnienia 1 Paskal padającego na membranę. Druga jednostka podawana w wartościach ujemnych – dBV/Pa - jest miarą odniesienia, dla wartości 0 dBV które oznacza napięcie 1V. Jednostka określa o ile mniejsze od 1V napięcie generuje mikrofon przy podaniu ciśnienia 1 Paskala. Pamiętajmy, że decybele mają skalę logarytmiczną. 

Czułość niezbyt czułego, najpopularniejszego na świecie mikrofonu dynamicznego – Shure SM58 to odpowiednio 1.60 mV/Pa oraz -54.50 dBV/Pa. Dla porównania, czułość jednego z najbardziej cenionych pojemnościowych mikrofonów scenicznych – Neumann KMS 104 i KMS 105 – to odpowiednio 4.5 mV/Pa ± 1 dB oraz -47 dBV/Pa. Różnica między -54.50 dBV/Pa i -47 dBV/Pa pokazuje, że aby uzyskać elektrycznie ten sam poziom sygnału w mikserze, interfejsie audio czy na nagraniu, dla mikrofonu SM58 trzeba ustawić o 7.5 dB większy poziom wzmocnienia Gain w przedwzmacniaczu.

Tłumik PAD

Gdy poziom sygnału źródłowego jest za wysoki dla mikrofonu, w mikrofonach pojemnościowych często znajdziemy wbudowany tłumik PAD. Obniża on już w mikrofonie poziom sygnału wychodzący do przedwzmacniacza. Gdy mikrofon nie został wyposażony w tłumik PAD, a nawet dla minimalnego wzmocnienia preampu sygnał okazuje się być przesterowany (za wysoki poziom sygnału na wejściu), w przedwzmacniaczu mikrofonowym niezbędny jest tłumik PAD. Zwykle tłumiki ściszają sygnał o 10 dB lub 20 dB.

Maksymalny poziom SPL i dynamika mikrofonu

Jedną z istotnych cech mikrofonu jest maksymalny poziom ciśnienia akustycznego, jaki może przenieść bez zniekształceń. Wartość ta jest podawana w decybelach [dB]. Zwykle w specyfikacji mikrofonu jest podawana wartość maksymalnego poziomu dB dla częstotliwości 1 kHz osiągana bez przekroczenia podanego w specyfikacji poziomu zniekształceń harmonicznych – zwykle to 0.5% THD (Total Harmonic Distortions) lub 1% THD.

Dynamika mikrofonu to zakresu od najcichszego dźwięku do najgłośniejszego, jaki mikrofon jest w stanie przetworzyć. Wartość ta jest podawana w decybelach (dB).

Charakterystyka częstotliwościowa mikrofonu

Określa zdolność przenoszenia różnych zakresów częstotliwości. Przedstawiana jest w postaci diagramu na osi XY, gdzie X to częstotliwości, a Y to poziom odniesienia w decybelach (dB). Jeśli charakterystyka częstotliwościowa jest przedstawiona za pomocą prostej linii oznacza to, że mikrofon nie faworyzuje żadnych zakresów częstotliwości i wszystkie przenosi w sposób równomierny. Gdy wykres jest przedstawiany za pomocą krzywej linii, wówczas w zakresach częstotliwości o wyższym poziomie mikrofon lepiej „słyszy” te zakresy i mocniej, efektywniej przenosi dane częstotliwości, natomiast tam gdzie kreska charakterystyki częstotliwościowej opada, mikrofon przenosi dany zakres pasma częstotliwości ciszej, mniej efektywnie. Mogło by się wydawać, że idealnym mikrofonem będzie taki, który ma absolutnie płaską charakterystykę częstotliwościową. Otóż w praktyce okazuje się, że często lepiej sprawdzają się mikrofony o nierównomiernej charakterystyce. Bo na przykład uwypuklają zakres czytelności mowy – czyli tekstu w śpiewie, dzięki podbiciu zakresu pasma między 2.5 kHz a 4 kHz.

Istotnym parametrem definiującym charakterystykę pasma przenoszenia mikrofonu jest tolerancja plus / minus (+/-) określająca, w jakim zakresie decybeli mieści się pełen zakres pasma przenoszenia. Czyli ile na plus i ile na minus dany mikrofon ma odchylenia w efektywności w zakresie pracy. Wartość +/-3 dB oznacza, że maksymalne odchylenia w dół i w górę wynoszą 3 dB. Przyjęło się, że punktem odniesienia dla pomiaru wzrostu i spadku efektywności mikrofonów jest częstotliwość 1 kHz (1000 Hz). 

Filtr dolnozaporowy i pop-filtr

Mikrofony często oferują bardzo szerokie pasmo przenoszenia – zwykle od 20 Hz do 20 kHz. Użyteczny zakres pasma wokalu zaczyna się przeważnie od 100 – 150 Hz. Poniżej mamy niepożądane podmuchy powietrza od zgłosek wybuchowych („p”, „b”, „t”, „k”, „q”) generujące tzw. efekt „pop” (charakterystyczny „pykanie”). Jednym ze sposobów zniwelowania „pykania” jest zastosowanie filtru dolnozaporowego. Często w lepiej wyposażonym mikrofonie pojemnościowym znajdziemy taki filtr. Jeśli takiego filtru nie ma, zwykle mamy go w mikserze, rzadziej w interfejsie audio. W ostateczności musimy użyć filtru dolnozaporowego w programie do nagrywania DAW.

Filtry są określane częstotliwością bazową podawaną w hercach (na przykład @120 Hz) oraz parametrem nachylenia zbocza - wartość ta jest podawana w decybelach na oktawę (oktawa = podwojenie częstotliwości). Oznacza to, jaki dany filtr zapewnia spadek w decybelach oktawę poniżej częstotliwości bazowej filtru. W zależności od rzędu filtru, mamy spadek 6 dB/oktawę, 12 dB/oktawę, 18 dB/oktawę lub 24 dB/oktawę. W przypadku filtru 12 dB/oktawę na 120 Hz, częstotliwość 60 Hz będzie o 12 dB ściszona.

W warunkach studyjnych praktycznie zawsze stosuje się tak zwane pop-filtry – są to osłony przeciwwietrzne w postaci naciągniętej na okrąg siatki a'la pończocha. Rzadziej stosuje się osłony przeciwwietrzne wykonane z dziurkowanej metalowej blaszki. Choć skutecznie likwidują one efekt pop, to generują niestety również niepożądane rezonanse. Klasyczna „pończocha” jest lepszym rozwiązaniem.

Innym rozwiązaniem niwelującym w znacznym stopniu efekt pop jest odpowiednio wyprofilowana gąbka zakładana na siatkę koszyczka czy główki mikrofonu. W takie gąbki standardowo są wyposażane mikrofony pojemnościowe wielkomembranowe i małomembranowe. W przypadku „dynamików”, biorąc pod uwagę, że mają osłony przeciwwietrzne w postaci siatkowej główki podbitej warstwą gąbki, zewnętrzne gąbki są zazwyczaj opcją.

Ekrany akustyczne / dyfuzory do studyjnych mikrofonów pojemnościowych

Gdy nie możemy sobie pozwolić na przeprowadzenie adaptacji akustycznej pokoju, w którym mamy nasze domowe studio, warto zainwestować w ekran akustyczny montowany za mikrofonem. Jednak nie wszystkie modele działają w sposób prawidłowy! Niektóre tanie modele, w których wewnętrzna gąbka jest za twarda, wręcz pogarszają brzmienie generując odbicia, które wracają do kapsuły mikrofonu. :-( Zdarza się również, że metalowa siatka, która jest w niektórych modelach, dodaje nieprzyjemne rezonanse.

Jeśli zdecydujemy się na tego typu inwestycję, musimy zaopatrzyć się również w dobrej klasy, solidny i możliwie ciężki statyw mikrofonowy, by zapewnić stabilność całej konstrukcji. A najlepiej ekran akustyczny oraz mikrofon zamontować na osobnych statywach. Trzeba tylko przeanalizować, czy jest taka możliwość, bo na rynku są modele ze zintegrowanymi uchwytami do zamontowania mikrofonu, które mocno utrudniają postawienie mikrofonu na dodatkowym statywie.

Jeśli chodzi o statywy, zdecydowanie polecamy modele marki Widlicki / Dynawid. Są odpowiednio ciężkie, solidnie wykonane i trwałe. Odpowiednim wyborem będzie na przykład Dynawid SM-3200.

Podział mikrofonów ze względu na sposób przetwarzania

Pierwszy podział odnosi się to do metody konwersji dźwięku – czyli fali dźwiękowej - na energię elektryczną. Najpopularniejsze typy mikrofonów to mikrofon dynamiczny (dynamic microphone), mikrofon pojemnościowy (condenser microphone) i kontaktowy mikrofon piezoelektryczny. Zapytacie, która z tych technologii jest najlepsza? Odpowiedź jest bardzo prosta – żadna z nich nie jest najlepsza. Każdy z tych typów ma swoje zalety, ale i wady. Każdy z nich jest bardziej odpowiedni dla niektórych rodzajów aplikacji, a dla innych mniej optymalny. 

Mikrofony dynamiczne

Są najczęściej spotykanym rodzajem mikrofonu z uwagi na ich wszechstronność, odporność na trudne warunki użytkowania oraz relatywnie niską cenę. Dzięki swojej budowie są lepiej przystosowane do obsługi wysokich poziomów głośności, takich jak głośne instrumenty lub wzmacniacze gitarowe lub basowe. Nie mają wewnętrznego wzmacniacza i nie wymagają baterii ani zewnętrznego źródła zasilania. Chyba, że jest to model z wbudowanym procesorem pogłosowym 3:) Bo są i takie „wynalazki”...

[mikrofon dynamiczny - schemat: 1) membrana; 2) cewka nawinięta na magnes; 3) magnes]

Mikrofon dynamiczny wykorzystuje zjawisko indukcji elektromagnetycznej – wykorzystuje cewkę i stały magnes do wytworzenia sygnału audio. Cewka jest przytwierdzona do okrągłej membrany wykonanej z folii z tworzywa sztucznego, niekiedy ze specjalnie spreparowanego kompozytowego papieru. Kiedy membrana wibruje pod wpływem fal dźwiękowych, cewka przesuwa się do tyłu i do przodu obok magnesu. Powoduje to wytworzenie prądu w cewce, który jest kierowany z mikrofonu do przedwzmacniacza.

[Shure Beta 58A]

Mikrofony dynamiczne zwykle nie mają tak równomiernego pasma przetwarzania, jak mikrofony pojemnościowe. Producenci mikrofonów stosując specjalnie skonstruowane membrany, projektują specjalistyczne mikrofony dynamiczne o charakterystyce częstotliwościowej zoptymalizowanej do konkretnych instrumentów i typów źródeł. Najbardziej spektakularnym przykładem są mikrofony do tzw. stopy, czyli do centralki zestawu perkusyjnego.

Producenci oferują mikrofony dynamiczne specjalnie zaprojektowane do wokalu. Często mają ukształtowaną charakterystykę częstotliwościową uwypuklającą m.in. zakresy pasma odpowiedzialne za czytelność mowy oraz słów w śpiewie (2.5-4 kHz oraz 8-10 kHz). Dynamiczne mikrofony do wokalu są wyposażone w specjalnie zaprojektowane główki stanowiące osłonę przeciwwietrzną oraz zintegrowany filtr anty-pop.

Mikrofon wstęgowy

Szczególnym typem mikrofonu dynamicznego jest mikrofon wstęgowy. Zamiast okrągłej membrany mamy harmonijkę z cienkiej metalowej folii – na przykład aluminiowej, która jest umieszczona między nadbiegunnikami magnesu stałego. Mikrofony wstęgowe wymagają użycia transformatora, co podnosi koszt budowy takiego mikrofonu. Oferują one charakterystyczne, cenione przez realizatorów, niepowtarzalne, miękkie w swoim charakterze brzmienie.

[schemat mikrofonu wstęgowego: 1) magnes; 2) wstęga; 3) transformator]

Sygnał z mikrofonu wstęgowego wymaga relatywnie większego wzmocnienia, niż w przypadku klasycznego mikrofonu dynamicznego. Zwiększając Gain w przedwzmacniaczach podnosimy jednocześnie poziom szumu. Dlatego do mikrofonów wstęgowych trzeba dysponować wysokiej klasy niskoszumnym przedwzmacniaczem mikrofonowym.

Ale jeśli nie mamy budżetu na wysokiej klasy interfejs audio z niskoszumnym przedwzmacniaczem mikrofonowym, można się wyposażyć w przedwzmacniacz pośredni. Na rynku jest kilka interesujących modeli, które prezentujemy poniżej. Są wyposażone w wysokiej klasy układy wzmacniaczy operacyjnych o wzmocnieniu rzędu 20 – 30 dB. To wystarczająca wartość, by móc nagrywać na mikrofonach wstęgowych na interfejsach audio klasy popularnej.

UWAGA!!! Jeśli podłączamy klasyczny mikrofon wstęgowy bezpośrednio do przedwzmacniacza mikrofonowego, nie wolno włączać zasilania Phantom. Zasilanie Phantom może po prostu spalić membranę. Nie należy też podłączać mikrofonów wstęgowych do mikserów i interfejsów, w których włącznik zasilania Phantom jest globalny dla wszystkich wejść mikrofonowych.

Mikrofony wstęgowe są niezwykle delikatne i podatne na uszkodzenia – membranę z cieniutkiej harmonijkowej folii może uszkodzić nawet mocniejszy podmuch powietrza. Dlatego są używane raczej w studiach, niż na koncertowych scenach. Stosując mikrofon wstęgowy do nagrywania wokalu zawsze trzeba używać pop-filtr.

Mikrofony wstęgowe są dostarczane przeważnie w drewnianych skrzyneczkach. Trzeba pamiętać, że wkładając mikrofon wstęgowy do pudełka, wcześniej należy go włożyć do ochronnego materiałowego woreczka, gdyż membranę jest w stanie uszkodzić nawet podciśnienie powstające przy domykaniu wieczka pudełka. 

Kilka lat temu na rynku pojawiły się stosunkowo tanie mikrofony wstęgowe wyposażone w przedwzmacniacz mikrofonowy – dzięki temu poziom wzmocnienia Gain może być mniejszy, co redukuje poziom szumu. W przeciwieństwie do klasycznych, drogich mikrofonów wstęgowych, w tanich modelach do działania przedwzmacniacza jest potrzebne zasilanie Phantom. Zanim włączymy zasilanie Phantom do mikrofonu wstęgowego, bądźmy pewni, jakiego typu jest to konstrukcja!

Mikrofony pojemnościowe

Z języka angielskiego, condenser microphone nawiązuje do elementu konstrukcyjnego mikrofonu pojemnościowego, jakim jest układ kondensatora, który magazynuje energię w postaci pola elektrostatycznego. Kondensator ma dwie płytki z napięciem między nimi. W mikrofonie pojemnościowym jedna z tych płyt jest wykonana z bardzo lekkiego materiału, który działa jak membrana. Membrana jest wykonana na przykład z cienkiej płytki metalu lub z napylonej metalem folii. Membrana wibruje po uderzeniu przez fale dźwiękowe, zmieniając odległość między dwiema płytkami, a tym samym zmieniając pojemność kondensatora. Gdy płytki są bliżej siebie, wzrasta pojemność i pojawia się prąd ładowania. Gdy płytki są dalej od siebie, pojemność zmniejsza się i pojawia się prąd rozładowania. Zmiany pojemności są wprost proporcjonalne do częstotliwości dźwięków odbieranych przez membranę.

[schemat mikrofonu pojemnościowego: 1. elektroda ruchoma, 2 elektroda stała, 3 układ dopasowania impedancji]

Aby to działało, wymagane jest napięcie w kondensatorze. Stąd mikrofony pojemnościowe wymagają zasilania. To zasilanie jest również wykorzystywane do zasilenia wstępnego wzmacniacza w mikrofonie. Zwykle jest dostarczane zasilanie Phantom o napięciu od +9V do +48V. Źródłem zasilania jest przedwzmacniacz mikrofonowy interfejsu audio lub miksera, rzadziej bateria lub zewnętrzny zasilacz Phantom.

Szczególnym typem mikrofonu pojemnościowego jest mikrofon elektretowy. Producenci używają różnych określeń na taki mikrofon, w tym również baaaardzo opisowych, jak: fixed-charge back plate permanently polarized condenser microphone :-) A w skrócie to pre-polarized condenser microphone. Mikrofon elektretowy wykorzystuje specjalny rodzaj kondensatora, który nie potrzebuje zasilania do spolaryzowania kapsuły, ma bowiem już podczas produkcji nadane stałe napięcie polaryzujące. Jest to trochę jak magnes stały, który nie wymaga zewnętrznego zasilania do działania. Ponieważ sygnał prądowy wytworzony przez mikrofon jest stosunkowo mały, w mikrofonach elektretowych są montowane wzmacniacze, które wzmacniają sygnał to poziomu, który gwarantuje możliwość przesłania go przez przewód mikrofonowy do przedwzmacniacza w mikserze lub interfejsie audio. Taki wbudowany wzmacniacz wymaga zasilania, dlatego mikrofony elektretowe również wymagają włączenia zasilania Phantom.

Wynikowy sygnał audio z mikrofonu pojemnościowego jest silniejszy, niż sygnał z mikrofonu dynamicznego – w jego wnętrzu znajduje się wstępny wzmacniacz sygnału, dlatego zwykle wymaga mniejszego wzmocnienia Gain w przedwzmacniaczu. Mikrofony pojemnościowe zwykle mają bardziej płaską charakterystykę częstotliwościową, niż mikrofony dynamiczne. I na pewno mikrofony pojemnościowe mają o wiele lepszą dynamikę, niż mikrofony dynamiczne.

Dlaczego do nagrywania wokali w studiu preferujemy mikrofony pojemnościowe? Ich membrany są lżejsze. Maja szybszą i dokładniejszą odpowiedź impulsową – zarówno w fazie ataku, jak wybrzmienia / wygaszenia impulsu (mniejsza bezwładność membrany z uwagi na niższą masę). Dźwięk trafiając na lekką membranę mikrofonu pojemnościowego szybciej reaguje na fale dźwiękowe przenosząc więcej niuansów. Mikrofony pojemnościowe są więc dokładniejsze, niż mikrofony dynamiczne. W nagraniu skutkuje to wierniejszym przeniesieniem brzmienia oryginalnego dźwięku. Trzeba jednak pamiętać, że to broń obosieczna... Mikrofony pojemnościowe generują więcej tak zwanych przesłuchów – niepożądanych dźwięków na przykład innych instrumentów grających równocześnie z nagrywanym wokalem. Większa czułość i wrażliwość na ciche sygnały sprawia również, że jeśli mamy otwarte okno, mikrofon pojemnościowy zarejestruje nie tylko nasz wokal, ale również odgłos przejeżdżającego samochodu, śpiew ptaków, czy... szczekanie psa.

Mikrofony USB i ze złączem Lightning

Szczególnym typem mikrofonów pojemnościowych są mikrofony ze złączem USB / USB-C lub Lightning dla mobilnych urządzeń Apple z systemem iOS. W ostatnich latach takie mikrofony zdobywają coraz większą popularność. Można je podłączać do komputerów, tabletów lub smartfonów przez złącze USB lub Lightning. Do niedawna można było polecać takie mikrofony jedynie do współpracy z komputerami Mac z systemem Mac OS X oraz tabletami i smartfonami z systemem iOS. Od pojawienia się systemu Windows 10 sterowniki obsługujące audio USB działają na tyle szybko i bezproblemowo, że z powodzeniem mikrofony USB można wykorzystywać z komputerami PC nie tylko do nagrywania podcastów i nagrań lektorskich, ale również do nagrywania muzyki.

Przeważnie mikrofon USB to mikrofon pojemnościowy. Zwykle wykorzystywane są wkładki elektretowe, które nie potrzebują zasilenia do polaryzacji wkładki. Mikrofony te również są wyposażone we wstępny wzmacniacz, który dopasowuje impedancję do wbudowanego przedwzmacniacza mikrofonowego. Zasilanie z szyny USB jest pobierane też przez przetwornik analogowo-cyfrowy i cyfrowo-analogowy. Cechą szczególną mikrofonów USB jest to, że mają od razu wbudowany interfejs audio służący do nagrywania oraz regulowany wzmacniacz słuchawkowy do odsłuchu nagrywanego wokalu i na przykład podkładu muzycznego. Warto zainteresować się modelami wyposażonymi w sprzętowo realizowany odsłuch słuchawkowy. W razie zainteresowania takim mikrofonem warto zwrócić szczególną uwagę na to, by wzmacniacz słuchawkowy miał dużą moc i efektywność. Trzeba pamiętać, że przy zasilaniu z magistrali USB nie można spodziewać się cudów :-) Dlatego warto też zainwestować w słuchawki o niskiej impedancji (najlepiej 32 Ohm), gdyż będą one relatywnie najgłośniejsze. Efektywny odsłuch przy nagraniach to podstawa.

Do najciekawszych propozycji na rynku trzeba zaliczyć najnowszy 4-kapsułowy mikrofon AKG LYRA, który nie dość, że ma wbudowany bardzo wysokiej jakości interfejs audio pracujący w częstotliwości próbkowania 192 kHz z 24-bitową dokładnością, to oferuje kilka różnych charakterystyk kierunkowych.

Co to są te charakterystyki kierunkowe? O tym już za chwilkę!

Mikrofony kontaktowe / kontaktowe przetworniki piezoelektryczne

Przetworniki piezoelektryczne to specjalistyczne urządzenia, które są przeważnie stosowane do nagłośnienia instrumentów akustycznych, jak gitara akustyczna, klasyczna, skrzypce, wiolonczela, kontrabas. Zasada działania opiera się na cesze materiałów piezoelektrycznych, które samoistnie generują prąd pod wpływem odkształcenia. Pośród materiałów będących piezoelektrykami są kwarc (kryształ górki), sól seignette'a (używany rzadki z uwagi na podatność na wilgoć), turmaliny, Winian dwuaminoetylenowy (EDT), winian dwupotasowy (KDT) oraz materiały, którym można nadać piezoelektryczność, jak poliwinylofluoryt, polipropylen czy polichlorek winylu. Zwykle przetwornik piezoelektryczny ma postać płytki mocowanej do płaskiej powierzchni pudła rezonansowego instrumentu, strunnika bądź mostka. Przetworniki piezoelektryczne są często stosowane do eksperymentalnych nagrań różnych nietypowych źródeł – na przykład drutów prądowych wokół pastwisk, różnorakich elementów konstrukcyjnych maszyn, budynków. 

Spośród marek oferujących najbardziej cenione piezoelektryczne mikrofony kontaktowe są Yamahiko, Barcus Berry oraz Schertler. Spośród niewielkich manufaktur, warto przyjrzeć się niskoszumnym przetwornikom Jez Riley French (https://jezrileyfrench.co.uk).

Technika piezoelektryczna jest również wykorzystywana w mikrofonach piezoelektrycznych, historycznie stosowanych na przykład w magnetofonie Tonette polskiej produkcji. Są też na rynku specjalnie skonstruowane mikrofony piezoelektryczne do harmonijki ustnej.

Mikrofony węglowe

W przeszłości używano również mikrofony węglowe, w których granulat węglowy zamknięty w prostokątnym pudełku z membraną z jednej strony, w pod wpływem ciśnienia wytwarzanego przez membranę zmienia swoją rezystancję. Mikrofony takie mają ograniczone pasmo do zakresu 300 Hz – 4 kHz. Historycznie były wykorzystywane w słuchawkach telefonów. Były popularne w latach 60. i 70. jako mikrofony do nagrywania na magnetofonach szpulowych. Mikrofony węglowe charakteryzują się wysokimi zniekształceniami, więc współcześnie w nagrywaniu muzyki się nie sprawdzą, gdyż nie obejmują nawet pełnego pasma wokalnego zawierającego się w zakresie od około 80 Hz do 16 kHz. Z drugiej strony zastosowanie takiego mikrofonu może być interesującym eksperymentem B-) A przecież niekiedy nietuzinkowe rozwiązania dają nieoczekiwanie znakomite rezultaty... Jeśli więc znajdziecie w szufladzie ojca lub dziadka mikrofon węglowy, nie bójcie się go sprawdzić!

Podział mikrofonów ze względu na charakterystykę kierunkową

Charakterystyka kierunkowa to cecha mikrofonu polegająca na tym, z której strony i z jakiego zakresu sfery wokół membrany najefektywniej zbiera dźwięk. Trzeba sobie uświadomić, że mikrofon zbiera dźwięk nie tylko na wprost membrany. Owszem, na wprost membrany czyni to przeważnie najefektywniej, ale w zależności od typu charakterystyki mikrofon zbiera też dźwięki z boku, a nawet od tyłu mikrofonu! Trzeba pamiętać przy tym, że charakterystyka kierunkowa mikrofonów to sfera o określonym kształcie.

W specyfikacji mikrofonów nie są prezentowane wykresy sfery, a jedynie płaski przekrój. To płaszczyzna powstała w wyniku „przecięcia” sfery charakterystyki kierunkowej w połowie. Trzeba też zwrócić uwagę na to, że mikrofony mają odmienne charakterystyki kierunkowe dla dźwięków o różnych częstotliwościach – zgodnie z generalną zasadą kierunkowości pasm dźwięku, że małe/niskie częstotliwości są ujmowane szerzej, niż duże/wysokie częstotliwości, dla których mikrofony mają węższą kierunkowość.

Główne charakterystyki kierunkowe, to:

- dookólna / wszechkierunkowa (ang. omnidirectional)

- jednokierunkowa (ang. unidirectional)

- dwukierunkowa / ósemkowa (ang. bidirectional). 

Pośród charakterystyk jednokierunkowych wyróżnia się dwa najczęściej spotykane i używane typy:

- nerkowa / kardioidalna (ang. cardioid)

- supernerkowa / superkardioidalna (ang. supercardioid). 

Warto jeszcze wiedzieć, że stosowane są jeszcze takie charakterystyki, jak:

- subnerkowa / subkardioidalna (ang. subcardioid) – pośrednia między dookólną a kardioidalną

- hypernerkowa / hyperkardioidalna (ang. hypercardioid) – pośrednia między superkardioidalną a ósemkową

- bardzo wąska supernerkowa w mikrofonach shotgun – m.in. do ujęć na większe odległości.

Mikrofony o charakterystyce dookólnej „słyszą” sferą o przekroju koła, w której środek sfery stanowi membrana. Występuje wprawdzie niewielki cień akustyczny przy wstecznym kierunku, ale dotyczy on wysokich tonów.

Poszczególne typy charakterystyk kierunkowych mieszczą się w pewnych ramach szerokości „słyszenia” na odchyleniach od osi mikrofonu. Przyjmuje się, że nominalną granicą skutecznej pracy jest spadek 5-6 dB od wartości poziomu na wprost membrany dla częstotliwości 1 kHz. Ale dobrej klasy mikrofony w specyfikacji mają podawaną charakterystykę kołową czułości dla różnych częstotliwości, zwykle: 100 Hz, 250 Hz, 500 Hz, 1 kHz, 2 kHz, 4 kHz, 8 kHz, 16 kHz.

Przykładowo, efektywny kąt odchylenia od osi mikrofonu o charakterystyce kardioidalnej mieści się przeważnie w zakresie od 90° do 60° - w każdym kierunku, w lewo, prawo, do góry i w dół od osi. Mikrofony o charakterystyce superkardioidalnej efektywnie pracują na odchyleniu od 70° do 30° od osi – w każdym kierunku. Efektywne kąty pracy prezentuje poniższy rysunek, ale trzeba pamiętać, że każdy model mikrofonu ma inaczej zachowującą się charakterystykę kierunkową dla różnych częstotliwości.

Opisuje to szczegółowy wykres charakterystyk, choćby taki jak poniżej dla mikrofonu DPA d:vote 4099.

Distance Factor (DF), czyli współczynnik odległości mikrofonu

Z charakterystyki kierunkowej wynika parametr określany jako Distance Factor (DF), czyli współczynnik odległości mikrofonu. Określa on, z jakiej odległości uzyskamy analogicznej jakości dźwięk z mikrofonów o różnej charakterystyce kierunkowej. Chodzi generalnie o ilość szumów i hałasów tła, jakie mikrofony zbierają w zależności od charakterystyki kierunkowej. Określa więc skuteczność danego mikrofonu w zależności od odległości od źródła. Im węższa charakterystyka, tym wartość DF wyższa. Przyjmuje się poniższe wartości dla poszczególnych charakterystyk kierunkowych:

- dookólna – DF 1

- kardioidalna – DF 1.7

- superkardioidalna – DF 1.9

- hiperkardioidalna – DF 2

- shotgun – DF 3.

Oznacza to, że o ile w przypadku mikrofonu dookólnego przykładowo uzyskujemy zadowalającą jakość dźwięku z odległości 30 cm od źródła, to w przypadku kardioidy podobną ilość sygnału bezpośredniego uzyskamy z odległości 1.7 x 30 cm, czyli z odległości około 51 cm. W przypadku superkardioidy jest to już 57 cm, a w przypadku mikrofonu typu shotgun nawet 90 cm. Świadomość tej cechy mikrofonów pozwala dobierać mikrofony o optymalnych charakterystykach kierunkowych do różnych typów ujęć różnych sygnałów i z różnych odległości. 

Może to stanowić pewnego rodzaju zaskoczenie, ale są mikrofony, które oferują nieomal wszystkie powyższe charakterystyki kierunkowe!

Najbardziej znanym przykładem takiego mikrofonu jest AKG C414 – obecnie na rynku są do wyboru wersje C414 XLS lub C414 XL II. Cechą szczególną tych mikrofonów jest to, że oprócz 5 podstawowych charakterystyk:

- dookólnej,

- subkardioidalnej / subnerkowej

- karioidalnej / nerkowej

- superkardioidalnej / supernerkowej

- ósemkowej,

mają dodatkowo charakterystyki pośrednie – między dookólną na subkardioidalną, subkardioidalną a kardioidalną, kardioidalną a superkardioidalną oraz superkardioidalną a ósemkową. Razem to daje 9 charakterystyk kierunkowych! Między innymi dlatego AKG C414 jest jednym z najbardziej precyzyjnych, najwszechstronniejszych i najbardziej cenionych mikrofonów w historii. I nadal jest to jeden z najlepiej brzmiących i najchętniej kupowanych wielkomembranowych mikrofonów. 

Podział mikrofonów ze względu na wielkość membrany

W pierwszym przypadku mamy główny podział na mikrofony wielkomembranowe i małomembranowe. Przyjęta klasyfikacja linię podziału ustaliła w ten sposób, że wielkomembranowe mikrofony do te z membranami o średnicy 1” lub większej, zaś małomembranowe to mikrofony z mniejszymi membranami, zwykle 1/2” lub 1/4”, choć zdarzają się również konstrukcje o średnicy membrany 1/8” (głównie pojemnościowe mikrofony pomiarowe), a także 3/4”. Na rynku jest również kilka modeli z membranami o średnicy podanej w centymetrach, na przykład 2 cm.

Wielkomembranowe mikrofony przeważnie mają wygląd zbliżony do AKG C414, Neumann U87ai oraz TLM103. Takie mikrofony są przeważnie dostarczane ze specjalnym elastycznym uchwytem minimalizującym niepożądane odgłosy przenoszone przez statyw i obudowę mikrofonu. Niekiedy w komplecie jest tylko sztywny uchwyt, a uchwyt elastyczny jest opcją. Trzeba przyznać, że bardzo potrzebną opcją...

Mikrofony małomembranowe – na przykład tzw. pojemnościowe paluszki – mają przeważnie średnicę 1/2”. Do nich również producenci oferują elastyczne uchwyty, ale standardowo są one dostarczane tylko ze sztywnymi uchwytami. Elastyczne uchwyty są zwykle dodatkową opcją.

Mikrofony lampowe

Pośród wielkomembranowych mikrofonów pojemnościowych szczególną pozycję zajmują mikrofony z układem wzmacniającym opartym na analogowej lampie. Lampowy przedwzmacniacz wprowadza zniekształcenia przez uwydatnienie parzystych harmonicznych, co nadaje specyficzny charakter brzmieniu postrzegany przez nasz słuch jako przyjemne ocieplenie. Dodatkowo układ lampowy łagodnie kompresuje szczyty sygnałów. Mikrofony lampowe są chętnie wybierane zwłaszcza do nagrań wokali.

Podział mikrofonów ze względu na dedykowane zastosowanie

Tak naprawdę wszystkie mikrofony proponowane przez producentów są zaprojektowane z myślą o jakimś konkretnym zastosowaniu. Nawet, jeśli jest to mikrofon określany jako uniwersalny, do któregoś zastosowania dany mikrofon jest bardziej optymalny, niż inne.

Duża część modeli mikrofonów dynamicznych to modele zaprojektowane z myślą o przetwarzaniu śpiewu i mowy. Takie mikrofony są wyposażone w wykonaną z metalowej siatkeczki główkę. Często siateczka jest dwuwarstwowa, z dodatkową gąbką od środka – wszystko to ma na celu zminimalizowanie efektu pop generowanego przez zgłoski wybuchowe. Modele przeznaczone dla wokalistów i konferansjerów mają bardzo często elastycznie zawieszone kapsuły z membranami, by zmniejszyć słyszalność odgłosów uderzeń, puknięć i przesuwania ręką po korpusie mikrofonu. To tak zwany handling. Szukając wokalowy mikrofon do ręki warto na to zwrócić uwagę.

Oczywiście taki mikrofon można użyć nie tylko do nagrywania czy nagłaśniania wokalu, ale również do wszelakich instrumentów. Dlatego mikrofony do wokalu traktowane są jako mikrofony uniwersalne.

Do wyspecjalizowanych mikrofonów przede wszystkim należy zaliczyć wszelkie modele zaprojektowane do ujęć / nagrywania / nagłaśniania instrumentów perkusyjnych. Większość producentów ma w ofercie na przykład mikrofony dedykowane do ujęć centralki zestawu perkusyjnego – czyli tzw. stopy. Zwykle te mikrofony są również optymalne do instrumentów basowych, jak kontrabas, wzmacniacz gitary basowej, bęben symfoniczny gran casa, tuba itp. Takie mikrofony z zasady muszą się charakteryzować odpornością na wysokie poziomy ciśnienia akustycznego – w otworze centralki, gdzie stawiamy mikrofon, poziom ciśnienia akustycznego może sięgać nawet 140 dB!

[Electro-Voice ND44]

Inną grupą dedykowanych do konkretnych zastosowań mikrofonów, to modele ze zintegrowanymi uchwytami do obręczy werbla czy tomów. Niektórzy producenci oferują rozwiązanie w postaci dokręcanych do dedykowanego uchwytu mikrofonów. Ale są i takie modele, które są na stałe zamontowane do uchwytu. Wiadomo, że perkusiście zdarza się trafić w mikrofon :-) Dlatego producenci starają się tak zaprojektować membrany i obudowy, aby były odporne na takie uderzenia. Do najbardziej „pancernych” mikrofonów można zaliczyć w całości metalowy Audio-Technica ATM250, Electro-Voice ND44 oraz zwarte konstrukcyjnie modele Sennheiser e604 i e904.

Kolejnym typem mikrofonów instrumentalnych przeznaczonych do ujęć instrumentów akustycznych to miniaturowe mikrofony pojemnościowe na krótkich gęsich szyjkach przytwierdzonych do klipsów. W zasadzie wszystkie takie modele to mikrofony elektretowe.

Przyjęło się, że wielkomembranowe mikrofony pojemnościowe są używane w studiach nagraniowych głównie do nagrywania wokali, ale mając jeden mikrofon – właśnie wielkomembranowy, możemy go używać do nagrywania wszelakich sygnałów, włącznie z perkusyjnymi i wzmacniaczami gitarowymi.

Wielkomembranowe mikrofony są również stosowane na scenach. Szczególnie popularne są modele AKG C414 oraz Audio-Technica AT4040, które często są wykorzystywane do overhead'owych ujęć zestawu perkusyjnego. Zdarza się również użycie AKG C414 do nagłośnienia zestawów percussion, saksofonu, kontrabasu. AKG C414 to naprawdę jeden z najbardziej wszechstronnych modeli mikrofonów. Sprawdzi się również genialnie jako główny mikrofon w domowym studiu z ambicjami! Szczególnie polecany jest do takich zastosowań model C414 XLS charakteryzujący się bardziej miękkim i plastycznym brzmieniem, niż model C414 XL II.

Skoro jesteśmy przy mikrofonach pojemnościowych – przyjęło się, że małomembranowe mikrofony pojemnościowe, tzw. paluszki, są wykorzystywane przede wszystkim do nagrywania instrumentów z bliskich ujęć oraz zespołów, orkiestr i chórów z dalszych, przestrzennych ujęć. Mikrofony małomembranowe są z jednej strony „szybsze”, bardziej precyzyjne, ale z drugiej strony nie mają „tego charakteru”, tak poszukiwanego i cenionego w mikrofonach wielkomembranowych.

Sztuka mikrofonowania

Dogłębna wiedza i doświadczenie związane z mikrofonowaniem różnych instrumentów w połączeniu ze szczegółową znajomością charakterystyk mikrofonów, którymi dysponujemy otwiera przed nami możliwość „malowania” dźwięku. Przy czym świadomie i precyzyjnie ustawiony średniej klasy mikrofon da lepszy rezultat brzmieniowy, niż przypadkowo ustawiony najdroższy mikrofon na świecie. Dlatego warto śledzić sposoby mikrofonowania różnych instrumentów i większych składów muzycznych realizowane przez doświadczonych realizatorów, choćby podczas koncertów. I koniecznie trzeba znać swoje mikrofony. I warto pożyczać mikrofony od znajomych, by poszerzać wiedzę. Warto eksperymentować z różnymi ustawieniami mikrofonów i nietypowymi ujęciami mikrofonowymi instrumentów i innych sygnałów. Wszystko to tworzy nasz bagaż doświadczeń, dzięki któremu nawet jednym mikrofonem jesteśmy w stanie zrealizować doskonale brzmiące nagranie.

Jaki model mikrofonu jest najlepszy do nagrywania śpiewu?

Czy istnieje jeden absolutnie najlepszy model mikrofonu do nagrywania wokalu? Nie, nie ma takiego mikrofonu. Ale można poszukać optymalny mikrofon do naszego wokalu lub dla konkretnego wokalisty. Jak go znaleźć? Powinniśmy szukać taki mikrofon, przez który głos brzmi optymalnie bez użycia korekcji EQ w mikserze lub programie DAW. Można przyjąć, że dopuszczalne są zmiany w EQ w zakresie +/-3 dB.

Jedna zasadnicza uwaga - nie powinniśmy oceniać i wybierać mikrofon podczas śpiewania. Dotyczy to zarówno śpiewania ze słuchawkami na uszach, lub na nagłośnieniu. Dlaczego? Ponieważ gdy śpiewamy, słyszymy się nie tylko przez uszy za pomocą zmysłu słyszenia, ale również kostnie, wewnętrznie. Przeprowadźcie drobny eksperyment – zatkajcie sobie uszy, choćby dociskając palcami wloty do zewnętrznych przewodów słuchowych i zaśpiewajcie. Co słyszycie? B-) Dużo niskich częstotliwości składowych już od około 80 – 100 Hz oraz zakres niskich średnich tonów do około 600 Hz. Wasz odsłuch jako wokalistów jest więc w zakresie częstotliwościowy od 100 Hz do 600 Hz niedoskonały, obarczony błędem. Dlatego powinniśmy wybierać mikrofon w oparciu o odsłuchy nagrań :-)

Jaki mikrofon wybrać do nagrywania w domowym studiu?

Możliwych jest kilka scenariuszy. Wybór zależy od budżetu jakim dysponujemy oraz od warunków nagrywania, nagrywanych sygnałów i celu nagrań. Adaptacja akustyczna naszego domowego studia to temat na osobny artykuł, do którego lektury wkrótce Was zaprosimy :-)

Gdy naszym głównym celem jest nagrywanie wokali, nawet w przypadku pomieszczenia o „żywej” akustyce z dość słyszalnym pogłosem, warto zdecydować się na mikrofon pojemnościowy. Gwarantuje on większą precyzję i bogatszy w charakter sygnał. Przy bliskim ujęciu – czyli nagrywaniu z niewielkiej odległości rzędu 7 – 15 cm, przewaga poziomu sygnału bezpośredniego wokalu będzie na tyle duża, że tak zwana „odpowiedź pomieszczenia” - czyli tło akustyczne wynikające z odbić dźwięku - na tle aranżacji będzie pomijalna.

Decydując się na mikrofon pojemnościowy do celów nagrywania wokali – dotyczy to również mikrofonów ze złączem USB oraz Lightning, na pewno trzeba się zaopatrzyć w statyw mikrofonowy oraz pop filtr. Przyzwoity statyw to wydatek rzędu 100 zł, zaś za dobry jakościowo pop filtr z trwałym mocowaniem do statywu trzeba zapłacić od 70 zł wzwyż. Można kupić tańsze statywy i pop filtry, ale ich trwałość będzie gorsza. Do tego „gęsie szyjki” tańszych pop filtrów mają tendencję do opadania i zmiany położenia filtru. Lepiej wydać kilkadziesiąt złotych więcej i mieć komfort w czasie nagrywania.

Jeszcze jedna fundamentalna uwaga dotycząca wyboru mikrofonu. Jeśli potrzebujemy kupić mikrofon do nagrywania śpiewu, zapomnijmy o modelach dostępnych w sklepach komputerowych, z AGD oraz w supermarketach. Po pierwsze – podawane dane techniczne zwykle mają NIC wspólnego z rzeczywistością. Mikrofony marketowych i „komputerowych” marek oferowane w takich miejscach mają niską wydajność interfejsów USB, a wbudowane przedwzmacniacze mikrofonowe charakteryzują się wysokimi szumami własnymi. Jakby tego było mało, nawet przy średniej głośności śpiewu, wkładki i wybudowane preampy przesterowują się uniemożliwiając wykorzystanie takiego nagrania nawet w materiale demo. Dodatkowo pojemnościowe wkładki / kapsuły w zdecydowanej większości marketowych modeli mają podbite pasmo 7 – 12 kHz, przez co nagrane wokale bardzo mocno „świszczą” o „syczą” eskami, które w polskim języku lokują się w okolicach 8 – 11 kHz. Obróbka dynamiczna takich nagranych wokali jest bardzo trudna. Niekiedy uzyskanie dobrego efektu brzmieniowego bywa wręcz niemożliwe...

Nie uzyskamy również dobrej jakości nagrania wykorzystując standardowe karty dźwiękowe wbudowane w komputerach – czy stacjonarnych, czy notebookach. Przedwzmacniacze mikrofonowe szumią i mają niewielką dynamikę. Nie pozwalają również podłączyć mikrofonów pojemnościowych, gdyż gniazdo mikrofonowe nie podaje zasilania Phantom. Najpoważniejszym jednak problemem jest brak sprawnych sterowników do aplikacji typu DAW i problemy z synchronizacją między wejściem a wyjściem.

Dobrej klasy mikrofony można kupić w sklepach z instrumentami muzycznymi i sprzętem muzycznym – nie mylić ze sklepami płytowymi :-) . Przejrzyjcie marki mikrofonów, które pojawiły się w dołączonych do opisu różnych typów mikrofonów grafikach. To profesjonalne, sprawdzone marki specjalizujące się w konstruowaniu mikrofonów. W mikrofony tych producentów warto zainwestować.

Oto trzy proponowane przez nas opcje startowe. Założeniem wstępnym jest, że posiadamy komputer z systemem Windows lub Mac OS X, albo urządzenie mobilne z systemem Android lub iOS.

1. Mikrofon USB lub ze złączem Lightning

Optymalne rozwiązanie na początek. Mając komputer, tablet lub nawet smartfon, decydując się na mikrofon ze złączem USB, Lightning USB C, praktycznie od razu możemy rozpocząć nagrywanie. Jeśli naszym celem jest tylko nagrywanie śpiewu, bez konieczności późniejszej obróbki, każdy z oferowanych mikrofonów będzie działać prawidłowo z dowolnym komputerem lub urządzeniem mobilnym. Jeśli natomiast planujemy również miksowanie nagrań z użyciem wtyczek plug-in lub komponowanie i aranżowanie z użyciem wirtualnych instrumentów, zalecane jest użycie komputera Mac z systemem Mac OS X lub urządzeń mobilnych marki Apple z systemem iOS. Praca z mikrofonami USB i Lightning jest stabilna i komfortowa również z komputerami z systemem Windows 10. Warto wybrać mikrofon USB lub Lightning z możliwie głośnym wzmacniaczem słuchawkowym, by mieć w słuchawkach komfortowy odsłuch własnego wokalu podczas słuchania podkładu muzycznego nagrywanej kompozycji.

Rekomendowane modele: AKG LYRA, Apogee MiC+, Audio-Technica AT-2020 USB Plus

2. Mikrofon dynamiczny + mały mikser z USB

Gdy mamy nagrywać w naprawdę kiepskim akustycznie miejscu, niekiedy lepiej jest zdecydować się na mikrofon dynamiczny. Dodatkową zaletą takiej inwestycji jest to, że będziemy mieć własny mikrofon do występów na scenę. Jaki wybrać? Bezwzględnie taki, na którym nasz wokal brzmi naturalnie bez użycia korektorów w mikserze. Ważne, aby to nie był najtańszy mikrofon dynamiczny... Dobrej klasy „dynamik” kosztuje od około 300 zł wzwyż. Z pewnością w sklepie muzycznym zostanie Wam zaproponowany mikrofon Shure SM58. Fakt, jest najpopularniejszym mikrofonem na świecie. Ale w przypadku polskiej mowy w większości przypadków wymaga on sporej ingerencji EQ. Lepiej sprawdzą się inne modele, choćby niedrogi AKG D5, czy najnowsze rewelacyjne Electro-Voice ND76 i ND86, a także Sennheiser e835 lub e935.

Do dynamicznych mikrofonów statyw mikrofonowy nie jest niezbędny – owszem, przyda się dla wygody, ale dynamiczne mikrofony do wokalu są odporne na tzw. handling – odgłosy dotykania obudowy mikrofonu. Zbędny jest również pop filtr, gdyż wykonane z siateczki i podbite gąbką główki mikrofonów są przeważnie skuteczną ochroną przez „pykaniem” :-)

Proponujemy w tej konfiguracji mały mikser z USB, gdyż takie konstrukcje mają kilka zasadniczych zalet. Po pierwsze, „analogową” szybką obsługę – do dyspozycji jest filtr dolnozaporowy odcinający zbędny w nagraniach wokalu dół pasma, szybko dostępny Gain, suwak bądź potencjometr głośności oraz korektor (EQ) do ewentualnej korekty pasma wokalu. Można kupić model miksera z wbudowanym procesorem efektów, w którym na pewno znajdziemy pogłos. Z doświadczenia wiemy, że z pogłosem śpiewa się łatwiej i przyjemniej :-) W niektórych modelach jest również dostępny prosty kompresor z ustawieniami dopasowanymi do wokalu. Poza tym zazwyczaj miksery są wyposażone w wydajniejsze, głośniejsze wyjście słuchawkowe, a dobry wyraźny odsłuch podczas nagrywania to ważna sprawa.

Rekomendowane modele mikrofonów: AKG D5, Sontronics Solo, Beyerdynamic TG V50d, Electro-Voice ND76 lub ND86, Sennheiser e835 lub e935, Shure SM58 lub Beta58, Audix OM5 lub OM6.

Rekomendowane miksery z USB: Behringer Xenyx Q502USB, Soundcraft Notepad-5, Behringer Xenyx Q802USB, Yamaha AG06

3. Wielkomembranowy mikrofon pojemnościowy + interfejs audio

To już zalążek w pełni profesjonalnego studia nagraniowego. I o dziwo wcale nie trzeba wydać dużo więcej, niż na poprzednie propozycje. Oczywiście, kluczowa jest cena mikrofonu... Na jego zakup można wydać przykładowo 500 zł, ale górna granica sięga nawet 20,000 zł! Taka kwota to oczywiście ogromna przesada, jeśli chodzi o domowe nagrywanie. Ale w sumie... kto bogatemu zabroni :-) Nie można powiedzieć, że w domowym studiu nie możemy zainwestować w dobry i nie-tani mikrofon, choćby powszechnie cenione modele AKG C414XLS, czy Neumann TLM102. Oczywiście, można nagrać profesjonalnie brzmiący wokal nawet za modelu poniżej 1000 zł. Bo głównym elementem decydującym o jakości nagrania jest... wokalista :-) No i dopasowanie mikrofonu do jego głosu.

Należy pamiętać o jednej zasadzie – większość „chińskich” modeli pojemnościowych mikrofonów do kwoty około 500 – 600 zł ma dość mocno wyeksponowaną górę pasma, przez co polskie wokale „świszczą” i „syczą”. Nasza polska mowa ma wyeksponowane wszystkie „eski”. Nawet śpiewając po angielsku, charakterystyka naszych polskich głosów jest bogatsza w „eski”, niż na przykład angielskich głosów. To niby szczegół, ale... to właśnie z problemem „esek” będziemy się najbardziej borykać w domowym nagrywaniu. I nie zawsze użycie prostego de-essera, czyli specjalistycznego pasmowego kompresora mającego zniwelować pojawiające się w nagraniu „eski”. Pod względem „odporności” na polskie „eski” szczególnie godnym uwagi mikrofonem jest Neumann TLM-102. Jednym z tańszych, wartych uwagi modeli jest mikrofon Sontronics STC-2 dostępny w pakiecie STC-20 Pack z elastycznym uchwytem i pop filtrem. Miękko brzmi również Superlux CM-H8A lub Superlux CM-H8B – to niedoceniany i mało znany model z membraną o grubości 3 mikronów 3:) , a naprawdę wart uwagi! Wiadomo, że najlepiej przetestować mikrofon w sklepie przed zakupem.

Co do interfejsów audio, z budżetowych modeli jeśli chodzi o wydajność, stabilność i oferowaną jakość dźwięku, absolutny prym wiodą obecnie modele Focusrite Scarlett 3. generacji. Z uwagi na jakość układu przedwzmacniacza godne uwagi są również Audient ID4 (i wszystkie wyższe modele) oraz Mackie Onyx Producer 2x2, choć ten ostatni interfejs ma dość cichy wzmacniacz słuchawkowy...

Z ciekawostek warto wspomnieć o modelach interfejsów, które działają zarówno z komputerem, jak urządzeniami mobilnymi jak tablet Apple iPad lub nawet smartfon iPhone. Jeśli szukamy mobilnego rozwiązania, warto zwrócić uwagę na interfejsy: Roland Rubix22, Roland Go:Mixer Pro, Shure Motiv MVi, Presonus Studio 24c lub Focusrite iTrack Solo Lightning. 

Rekomendowane mikrofony: Audio-Technics AT-2020 lub AT2035, AKG C3000, AKG Precision P220 i z nieco droższych AKG C214, Rode NT1-A i NT2-A, Superlux CM-H8B, Sontronics STC-2 lub STC-20 Pack

Rekomendowane interfejsy audio USB: Focusrite Scarlett 2i2 3.Gen, Audient iD4, Behringer U-Phoria UMC202HD, Tascam US-2x2, Presonus AudioBox iTwo, Steinberg UR22 Mk2, Mackie Onyx Producer 2x2.

Co jest potrzebne do nagrywania muzyki w domu oprócz mikrofonu?

Pierwszym elementem toru nagraniowego jest mikrofon. Trzeba mieć ten mikrofon do czego podłączyć - może to być interfejs audio do komputera, może to być mikser. Potencjalnie interesującą propozycją są miksery z wbudowanym interfejsem USB, ale przeważnie nie maja one zbyt wydajnych sterowników. Jeśli byśmy chcieli używać wirtualne instrumenty VXT, AU lub AAX oraz dużą liczbę wtyczek plug-in, nie uzyskamy dobrej wydajności naszego systemu. Wydajniejsze są interfejsy audio.

Jeśli chodzi o wydajność, z niedrogich rozwiązań przodują interfejsy Focusrite Scarlett 3. generacji. Na współczesnym komputerze z procesorem Intel i5 lub i7 gwarantują one znakomitą wydajność sterowników i możliwość stabilnej pracy nawet z latencją rzędu 32 sample (!).

Do nagrywania niezbędne będą słuchawki. Zalecane są słuchawki zamknięte lub dokanałowe, by zminimalizować tzw. przesłuchy muzyki podkładów i aranżacji, do których będziemy nagrywać na przykład wokal. Głośno odtwarzany przez słuchawki otwarte lub półotwarte podkład piosenki z pewnością nagra się przez mikrofon, do którego śpiewamy lub gramy. Szczególnie, gdy jest to mikrofon pojemnościowy. Istotne, aby słuchawki miały możliwie niską impedancję – najlepiej 32 Ohm. Dzięki temu będą głośne nawet po podłączeniu do niezbyt mocnego wzmacniacza słuchawkowego, na przykład w interfejsie audio zasilanym z szyny USB.

Rekomendowane modele: AKG K175 i K371, Audio-Technica ATH-M40x i ATH-M50x, Sennheiser HD-25

Oprogramowanie do nagrywania

W przypadku komputerów PC i Mac, zdecydowanie polecamy program Reaper – do użytku prywatnego darmowy. Jest szybki i w miarę prosty w obsłudze.

Jeśli posiadacie mobilne urządzenie marki Apple, zdecydowanie polecamy Garage Band. Interesującą propozycją są również takie programy, jak: WaveMachine Labs Auria Pro, Steinberg Cubasis, 4Pockets Meteor, Xewton Music Studio. 

Dla urządzeń z systemem Android jest kilka interesujących aplikacji – polecamy poniższy przegląd:

https://www.androidauthority.com/best-audio-recording-apps-for-android-876472/

Monitory odsłuchowe

Istotnym elementem każdego studia nagraniowego są monitory odsłuchowe, ale to już temat na oddzielny artykuł.

Jeśli macie jakiekolwiek pytania, piszcie na e-mail: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

lub na Facebooku:

https://www.facebook.com/emuzyk/

https://www.facebook.com/radek.barczak